QUÉ FACER - IV (final)

ABANDOAR A CULTURA DA QUEIXA

Sen dúbida sobran motivos para reclamar: do Goberno central, da Xunta, de Bruxelas, da globalización, da banca, do clima, da herdanza... Poden verse como problemas ou, máis pragmáticamente, como datos do problema. Compre actuar, coller a iniciativa. Os exercicios de estilo, tan cultivados, son inútiles: falar de fusionar concellos, do individualismo arraigado, das esencias do país, da natalidade, non producirá resultados. Galicia necesita unha certa épica do futuro colectivo, amplamente asumida, cunha estratexia a medio prazo de crecemento económico e de redistribución da riqueza, de búsqueda de oportunidades, de mellora da formación, de garantías de non exclusión. Un proxecto colectivo incluinte para rachar coa dependencia progresiva. É algo máis cun programa de goberno. Non o farán os que durante sete anos aplicaron o diktat da maioría absoluta.

So asumindo humildemente os erros do pasado e as nosas limitacións, dialogando coas voces discrepantes, e coa participación de todos, podemos abordar seriamente un proxecto colectivo ambicioso, de longo prazo, difícil en todo caso. Non facelo é aceptar que Galicia será un país para vellos, tranquilo e afastado dos países dinámicos, das oportunidades, dos retos e do futuro.

QUÉ FACER - III

OPORTUNIDADES FEBLES, QUE NON DESPREZABLES

A primeira, a xente, o capital humano. É un tópico, pero tamén unha evidencia. En ausencia de materias primas, ou de industrias punteiras en tecnoloxía alta, ou de vis atractiva para o investimento, o noso capital fundamental está no elevado nivel medio de benestar, na cohesión social, no nivel educativo, nos valores ainda compartidos. Demandamos, lóxicamente, o que ainda non temos, pero podemos valorar, comparativamente, o que temos para construir. A iniciativa so pode vir da xente. Ao sector público correspondelle crear as condicións para que agrome. Compre pois investir no capital humano: en educación, en idiomas, en excelencia. Recuperando o crédito, favorecendo realmente o emprendimento, eliminando trabas burocráticas, poñendo en valor os recursos. Tamén prestando atención ás novas demandas sociais, de vivenda social en aluguer que evite a inmovilización do aforro, demandas de conciliación que serán nichos de emprego, demandas de transporte público que poden favorecer a rexeneración urbana, etc. Cunha visión distinta, máis esixente sobre o noso territorio e a paisaxe, tanto urban como rural

O inicio da recuperación económica, ainda que sexa no nivel macro, ten xa un efecto positivo medido polas enquisas, aumenta a confianza no futuro. Sectores como electrónica, mecánica avanzada, aeronáutica, automatización ou biomediciña, están en condicións de competir no exterior, contando con centros de investigación e académicos e con empresas consolidadas. O Goberno galego debería definir unha política de apoio ás empresas, firme, cun nivel de recursos siñificativo e orientada á competitividade. Sen esquencer que no sector primario, con todas as dificultades coñecidas, segue existindo un potencial grande de crecemento, evidentemente cambiando de política: no agro, na gandeiría, na viticultura ou na silvicultura. Doutra banda as Comunidades do Noroeste necesitan unha visión territorial máis coordenada entre si, pois comparten problemas. A dinámica territorial non pode ser exclusivamente Estado-CCAA e menos ainda, Estado versus Cataluña e País Vasco.

A revolución urbana, chegada con tanto retraso, está baleirando o mundo rural. Alí permanece a terra sin que as políticas de mobilidade que incidirían por exemplo no custo de producción da gandeiría, teñan funcionado ata hoxe. Desarrollo forestal e industria alimentaria son sectores consolidados e con capacidade de medrar, a condición de abordar os problemas pendentes con enfoques máis modernos e contrastados noutros lugares.

A crise institucional tamén crea unha oportunidade. As demandas de exemplaridade na xestión pública, de revisión de prioridades no gasto, deberían de permitir a modernización das institucións, racionalizando gastos, reordenando competencias, revisando custos, explorando novas formas de xestión. Concellos e Deputacións, Xunta e Universidades, empresas e entes públicos, o frondoso sector público debería revisar pautas de funcionamento, avaliar os servizos que presta, favorecer a competencia, buscar sinerxias coa iniciativa privada.

Finalmente hai que sair fora. Si somos periferia da periferia, si temos dificultades para captar investimento, si non atraemos inmigrantes pero producimos emigrantes, non podemos agardar. O noso futuro, como acontece con tantos países de pequeño tamaño, está no exterior. No mercado comunitario pero tamén na América da diáspora onde existe un tecido empresarial en mans de emigrantes de segunda ou terceira xeneración que pode ser fiestra de oportunidade nun itinerario de doble dirección. Cultura propia e marca-país existen, so falta poñelos en valor o servizo dunha estratexia ambiciosa, profesionalizada e con obxectivos nidios. Tamén os países emerxentes ofrecen oportunidades. Entre outros factores necesarios compre ter unha política marítima, que poña en valor as radas portuarias, capte tráficos, desarrolle a contenerización e o tráfico de mercadorías de maior valor, como compre unha política aeroportuaria menos queixosa con Oporto e máis atenta ós obxectivos propios.

QUÉ FACER - II

AMEAZAS FORTES

Unha somera análise DAFO, indicanos que o primeiro problema do país galego é a insuficiencia de oportunidades de emprego. Actualmente o número de persoas empregadas e de persoas cotizantes á Seguridade Social, é menor que no pasado, mentras o número de pensionistas medra vertixinosamente. O número de parados é maior e deles unha elevada porcentaxe son de longa duración e polo tanto de difícil reinserción. Os contratos asinados, abrumadoramente temporais, duran poucas semanas, coñecen unha elevada rotación e reciben baixos salarios. Da incapacidade da economía galega para crear emprego, abonda cun dato. Casi a cuarta parte dos asalariados galegos traballan directamente para a Administración, seis puntos máis ca media española. A crise casi endémica de sectores relevantes no emprego como a industria naval, o leite ou a pesca, indican que ainda non tocamos fondo. A industria perdida durante a crise terá difícil recuperación. A construcción, noutrora acolledora dun elevado volume de traballadores con baixa cualificación, desapareceu. Sectores con potencial crecemento como o forestal, a industria alimentaria ou o turismo, arrastran problemas estruturais.

A política económica desarrollada pola Xunta de Galicia ten fracasado. Tiña como norte controlar o déficit fiscal, sacrificando o investimento público, o gasto social e as políticas sectoriais. Tamén o gasto en I+D. Partindo dunha concepción restrictiva da xestión pública, as principais actuacións foron dirixidas a reformular o Estado de Benestar, introducindo criterios de copago e de externalización dos servizos. Uns e outros fortemente contestados e de dubidoso futuro. Hoxe Bruxelas esixe novos recortes por importe de 9000 millóns de euros mentras o déficit estatal segue sendo elevado. Nestes anos o aumento de productividade empresarial foi consecuencia da devaluación salarial e non do investimento de capital ou tecnoloxía. E o peso da débeda pública será unha lousa para futuros gobernos.

Os informes internacionais alertan do retraso de Galicia nos indicadores de competitividade. Tamén nas facilidades para crear ou desarrollar empresas. A elevada producción lexislativa do Parlamento galego, ten carácter marcadamente burocrático e impacto mínimo na economía real.

É sabido que o cativo tamaño das empresas galegas dificulta tanto a internacionalización como a innovación. De feito as duas empresas principais, Citroën en Vigo e Inditex na Coruña, son responsables de dous terzos das exportacións. Doutra banda non abonda con exportar máis, debe lograrse superávit no saldo de intercambios. Xunta e tamén empresarios non foron quen ata agora de cambiar esa situación de xeito perceptible. Mesmo, en ocasións, a iniciativa política foi letal para as empresas, como no sector eólico, hoxe paralizado pola reforma eléctrica.

Unha ameaza distinta ven representada pola propia posición periférica. O relevante impulso das infraestruturas, autovías, estradas, ferrocarril, portos, que recibiron un investimento estatal sen precedentes, non está sendo acompañado de iniciativas de posta en valor. Dificultades para captar investimentos empresariais do exterior cando existe unha notable oferta de solo empresarial, funcionamento burocrático dos principais portos, pouco activos na captación de tráficos de alto valor engadido e de investimentos. Inexistentes políticas ferroviaria e aeroportuaria.

Nos últimos sete anos, o goberno galego non tivo interés en impulsar unha política empresarial consistente e de longo prazo, nin en abordar ou paliar o desemprego. Non existe unha política exterior digna de tal nome. No seu lugar abondosos discursos sobre a eurorrexión, a macrorrexión ou Europa que non foron acompañados en ningun caso de políticas rigurosas e sostidas no tempo. O impulso limitouse ó discurso e á propaganda.

Unha terceira ameaza é de oportunidade. A crise institucional con Cataluña, cuestionando o Estado actual e como consecuencia o marco económico e social, relega o peso dos demáis problemas territoriais. Calquera solución para aquel territorio que implique incremento de recursos propios, será en detrimento das Comunidades que son receptoras netas, Galicia entre elas. O debate suscitado por algún grupo político sobre o custo-beneficio do AVE para alguns territorios, é un indicio do que ven. Na deriva do problema catalán hai un punto de partida: a reinvindicación de maior autonomía fiscal ou, noutros termos, de minorar o criterio de solidariedade entre territorios. As fórmulas para resolvelo abarcan dende un sistema semellante ó cupo vasco ata un incremento de transferencias ou de investimentos. Pero na suma final, o gasto público do Estado terá que ser redistribuido á baixa. Sin entrar a considerar a inevitable reforma do sistema de pensións, pola vía do gasto ou pola vía do ingreso mediante novas figuras impositivas que tamén incidirán nos recursos dispoñibles.

Si as duas primeiras ameazas citadas, mercado de traballo ou situación periférica deben de ser abordadas polo autogoberno cos axentes económicos mentras a terceira, Cataluña, depende da política estatal, a cuarta ameaza está en nos: a feble sociedade civil. Un peso tan elevado da Administración no emprego e na distribución de axudas, fronte a institucións empresariais, culturais ou sociais de pequeno tamaño agás excepcións, non favorece que agromen iniciativas. Nin de carácter emprendedor, nin de organización social, nin como grupos de presión. Ese desequilibrio entre un sector público grande pero pouco innovador e un sector privado heteroxéneo e con poucos referentes, afecta a tódalas esferas da sociedade: medios de comunicación, universidades, organizacións non gubernamentais, entidades empresariais ou sociais, etc. É un bucle de retroalimentación na dependencia.

QUÉ FACER - I

FEBLES OPORTUNIDADES E FORTES AMEAZAS

Cuarenta anos de democracia, trinta e cinco de autogoberno e trinta na Unión Europea, teñen modificado fondamente o país galego. Trocamos unha economía dependente do sector primario, agricultura, gandeiría e pesca, pola terciarización común na contorna europea, e o país dos trinta mil núcleos de poboación por una sociedade urbanizada. Rematouse co aillamento secular mediante unha dense rede de infraestruturas avanzadas e co atraso educativo, ata igualar as taxas de universitarios propias dos territorios máis adiantados. Estamos plenamente incorporados ás pautas culturais da época, no consumo, na cultura, nas tendencias, superando a visión costumista de Galicia, tradicionalmente dominante alén de Pedrafita.

Subsisten, naturalmente, diferencias. No ranking territorial seguimos no grupo secundario. Todos melloramos, pero mantendo as posicións relativas. As nosas principais eivas podense agrupar en duas rúbricas. Dunha banda, as derivadas da nosa posición, periférica en España e ainda máis na Europa comunitaria. Certamente hai máis mundo que o bloco comunitario, pero está máis lonxe en todolos sentidos. O triángulo delimitado polo País Vasco, Madrid e Cataluña, está sendo tractor do desarrollo económico e da apertura exterior. O resto do territorio español está perdendo poboación, investimentos e dinamismo. Hai duas velocidades, tanto na UE como en España. Mesmo dentro de Galicia.

A segunda rúbrica agrupa os datos específicamente galegos. A demografía recesiva, o forte envellecimento, o despoboamento do interior, os movimentos migratorios. Debuxan un país en declive, que esmorece e abandoa o territorio. A nova emigración afecta precisamente as persoas máis cualificadas e na edade de procrear. Os movimentos da poboación documentados no Censo son incontestables tanto en cifras absolutas como nas tendencias.

Institucionalmente Galicia ven sendo un territorio moi estable. O autogoberno foi dirixido durante o 83% da historia democrática, por unha maioría absoluta conservadora. O tempo restante, un 17%, por gobernos de coalicións progresistas. Trinta anos de presidentes conservadores por seis de presidentes socialistas. Tamén as Administracións Locais, Concellos e Deputacións, tiveron gobernos estables de xeito maioritario.

No ano en curso coinciden varios factores novidosos. Unha lenta recuperación da crise económica, visible nas magnitudes macroeconómicas pero máis incerta no mercado laboral, salarios, contratos ou estabilidade. Un escenario internacional cheo de incertidumes, con ralentización do crecemento, turbulencias financieiras, crise das economías emerxentes, crise migratoria en explosión e conflitos en Oriente Medio co correlato de ameazas terroristas certas para os países europeos. No plano doméstico a maior inestabilidade institucional, consecuencia das eleccións xerais de decembro pasado e a crise de Cataluña, de difícil pronóstico. Ainda debemos engadir as eleccións autonómicas galegas previstas para outono e a posible repetición das eleccións xerais en xuño.

QUO VADIS, FEIJÓO?

A repetir como candidato, obviamente. Y en el menor tiempo posible, convocando elecciones antes de 90 días con toda probabilidad. Con una hábil dosificación de incertidumbre, hasta lograr que todos y cada uno de sus compañeros del directorio popular se lo pidan reiteradamente mientras los medios de comunicación se prestan al juego uno y otro día. Y con sus rivales derrotados, defenestrados, liquidados o en desbandada. ¡Así se las ponían a Fernando VII!.

Desde hace semanas, cual parada militar, viene moviendo el banquillo provincial, reordenando las huestes y asegurando lealtades. Con malos datos de gestión que ya nadie oculta pero sin rivales conocidos. En siete años ha visto pasar cuatro Secretarios Generales socialistas y tres portavoces parlamentarios, curiosamente los mismos cambios  que ha sufrido el BNG, mientras AGE, en la mitad de tiempo,  ha conocido ya dos portavoces y tres escisiones parlamentarias.

En el ámbito todavía mayoritario de la izquierda, el PSdeG-PSOE, se ha reeditado la tendencia peor de su ya larga historia, la subordinación absoluta a la agenda e intereses del aparato federal. Quienes deberían de ser llamados a unir fuerzas, son forzados al ostracismo. La justicia (¿ciega?) ha hecho el resto.

En su libro "De la guerra", Clausewitz hace un detallado análisis de la estrategia aplicable en los conflictos, considerando que el momento del ataque es la opción del fuerte y que en caso de varios rivales, además de tratarlos unitariamente no debe concederseles la ventaja del tiempo. No es razonable pensar que los estrategas populares desconocen esas lecciones o que el electorado volátil no ha tomado nota de las tendencias cainitas de la oposición.

INVESTIDURA, ACTO II

Fracasado el primer intento de investidura en la persona de Pedro Sánchez, la política española ha comenzado a evolucionar. De manera perceptible en Cataluña, donde se realizan encuentros de trabajo con los ministros en funciones, se rompe la alianza nacionalista en la Alcaldía de Girona en favor de un pacto entre Democracia y Libertad (antes Convergencia) con el PSC y el Ejecutivo comienza a dar muestras de giro político hacia el pragmatismo. Evoluciona en Podemos que,  en medio de múltiples crisis orgánicas, acepta ahora negociar sin condiciones previas. Evoluciona menos en el PP, que comienza a escuchar mensajes de cambio mientras trata de hacer gestos de distensión: posición política en Bruselas, actos cívicos del 11 de marzo y con los opositores venezolanos.

De una situación vociferante e inútil, estamos pasando a un paisaje de pequeños gestos, de encuentros con mayor o menor contenido y de concreción. El primer paso para llegar a algún acuerdo.

Por otra parte Pedro Sánchez ha emprendido una gira por el territorio, entrevistándose con los dirigentes de aquellas formaciones que le negaron la investidura. Al tiempo que realza su dimensión pública, establece contactos directos con quienes están agrupados o representados en las Cortes. Diálogo a múltiples bandas y no ligado exclusivamente a los grupos parlamentarios. Sea cual sea el final, nueva investidura o elecciones, el tiempo no se habrá perdido.

Transcurridos tres meses desde las elecciones es sorprendente que no se hayan abierto debates o foros sobre los principales problemas que deberá abordar el próximo gobierno. Se ofrecen unos a otros pactos o acuerdos, pero nunca se avanza en sus contenidos. Quizás porque el desinterés mediático está descontado. Y sin embargo los ciudadanos merecen algo más que una sucesión continuada de mensajes medidos, de poco contenido real y nada explicativos. Es un déficit más en la calidad democrática.

ESTUDIAR POLÍTICAS

 

Una obra de análisis de políticas escrita por un reputado investigador y habitual colaborador en la prensa nacional, centrada en dos visiones alternativas de la política. La de las grandes decisiones, visiones holísticas y objetivos elevados, que llama de los chamanes, y la política reformista de los pequeños pasos, que llama de los exploradores. Una forma distinta de acercarse a la realidad de la implementación de las políticas por los gobiernos, que trata de trascender la retórica izquierda-derecha para adentrarse en la eficacia. 

Como se deduce de su título, la obra es ferozmente crítica con todo tipo de proyectos políticos idealistas o utópicos, populistas incluidos,  identificándolos con los fracasos más conocidos, mientras alaba las políticas de los países nórdicos, basadas en un amplio consenso social.

El análisis de Podemos, de sus mensajes y propuestas, sus valores de nuevo patriotismo, estatalismo y su estilo de comunicación, agresivo, negativo y expuesto en el contexto de similares  partidos populistas que han surgido en todos los países europeos, aporta una visión muy amplia de la  Europa actual. Igualmente es interesante la censura de la superestructura comunitaria. Como lo es la crítica de los lugares comunes sobre los que construimos nuestro lenguaje político actual. Finalmente el libro hace una encendida defensa de "la política pequeña", los constantes pasos reformistas.